Ongenode gasten rond Tongeren.

 

Elke stad kent wel rumoerige periodes in haar bestaan waarin stadsbestuur en burgers worden geconfronteerd met problemen waarop ze zelf weinig  vat hebben. Ze ondergaan die en hopen op het beste. Tongeren kende zo’n periode in de 17^de eeuw, wanneer het in de oog van een grote geopolitieke storm lag. De toenmalige grootmachten lagen om de haverklap overhoop met elkaar, coalities wisselden, en bondgenoten van gisteren werden tegenstanders van morgen. En het noodlot wilde dat  onze streken voor zowat alle betrokkenen de perfecte doorgangsroute waren voor hun legers op weg naar de volgende slag of belegering. Voortdurend werd de stad en omliggende dorpen geteisterd door voorbijtrekkende  en kamperende legers. Zij bevochten elkaar afwisselend om het bezit van de stad, waarvan delen om strategische -  of andere -  redenen werden afgebrand, afgebroken of opgeblazen. De Grote Brand van Tongeren van 1677 was het trieste orgelpunt van deze woelige periode in de stadsgeschiedenis.

 

De legermassa’s die in de 17de en 18de eeuw in en om Tongeren rondzwierven en kampeerden zijn vaak enkel gekend van plannen en kaarten, waarop die oorlogsmachines mooi en overzichtelijk zijn geordend tot rijen van blokjes en streepjes die netjes over het landschap zijn verspreid. De studie van die historische bronnen wordt sinds enkele jaren ook  aangevuld met archeologisch onderzoek.  Die zgn. slagveld- of conflictarcheologie is een jonge onderzoeksdiscipline in Vlaanderen die zich focust op de historische slagvelden. Tastbare archeologische resten daarvan zijn schaars, wat niet verwonderlijk is. Het vondstobject bij uitstek is de musketkogel en metaaldetectie van de bouwvoor speelt  dan ook een cruciale rol.

 

Dat de vondst van musketkogels niet automatisch op een slagveld wijst maar ook de aanwezigheid kan verraden van een kampement illustreert een vondst te Tongeren. Op een veld ten zuiden van de stad kwamen naast een aantal andere voorwerpen ook 146 musketkogels, 10 pistoletkogels en heel wat loodafval aan het licht. De locatie is niet als een historisch slagveld gekend, maar uit kaartmateriaal blijkt wel dat er op die plek legers kampeerden.  Ook de vaststelling dat de kogels bij elkaar werden gevonden lijkt eerder te kaderen in een kampement dan op een slagveld.
Vermits verschillende legers op verschillende tijdstippen rond Tongeren kampeerden en wij de musketkogels niet precies kunnen dateren,  kunnen wij ze ook niet linken aan één of andere campagne.

 

Voor wie meer wil weten over wat de aanwezigheid van vreemde legers in de regio betekende moet zeker ‘Limburg in’t geweer. Oorlogsleed in het Land van Loon van Alva tot Napoleon’ van Julien Daenen & Jozef Mertens (Bilzen, 2008) eens ter hand nemen. Voor een kort overzicht van slagveldarcheologie kan je bijv. terecht op https://onderzoeksbalans.onroerenderfgoed.be/book/export/html/40010